Sa tribu nin Ikosiya, sa pampang kan salog Luna, may nakaistar na sarong magayon na daraga na ang pangaran Felisa. Siya aki kan datu kan nasabing tribu. An daraga nagdakulang mayong ina. Siring kaya sa mga huring-huding, an ina daa kaini sarong nimpang nagbabantay sa kasalogan. Alagad ini, huringhuding sana. Mayo man nagpapatunay kun ini nanggad totoo o dai. Basta an istorya naghali sa mga gugurang sa banwa na naipasa sana sa mga makuapo.
Mayo man patunay dai ikangangalas kun an babae aki nanggad nin sarong nimpa huli ta daing kabaing an gayon kaini. An lalawgon niya siring sa bulan na nagtataong liwanag sa madiklom na banggi, nilalaom mamansayan kan mga kalalakihan sa saindang tribu magin kan mga kalalakihan sa iba pang kataraid na mga banwa. An halabang buhok kaini siring sa mapungaw na panganoron na luhay-luhay minatamong sa maliwanag na bulan. Pag siya nagngingirit, nagluluwas an saiyang mga ngipon na siring sa perlas kaputi asin an kada taong nakakahiling kaini napapano nin kaogmahan siring sa kun an saldang minasirang. Apwera sa saiyang kagayunan, biniyayaan man nin orag sa paglangoy an daraga.
Alagad, may kakaibang gawi an daraga na ikinakamundo kan saiyang mga dama. Labi ining kasurupgon kun kaya dai ini nagluluwas sa saindang harong. Biniyayaan man nin kagayonan, bibihira lang an nagkakaigwa nin oportunidad na mahiling ini. Tinutundugan lang nin kakanon kan saiyang mga dama an daraga sa saiyang kuwarto. Nagluluwas sana ini kun ini makarigos. Asin kun makarigos man ini, banggi lang asin sa enot na kabilugan kan bulan.
An pagkasurupgon kan daraga dai nasasabotan kan saiyang mga kaiba sa harong. Pwede sigurong ini dahil sa kulang na atensyon na naitatao kan saiyang ama na si datu Sumangil. Sibot kaya ini sa pagpapahiwas kan saiyang nasasakupan. Bihira ining mag-istar sa saindang harong. Pirming nasa giyera kalaban an kun siisay-isay na sanang mga datu. Nagbubunga man an pakikipagsapalaran na ini kan datu. Sa totoo lang ngani, napabagsak kani an saro na naman na tribu sa harayong banwa sa balyo kan salog Luna.
Sabi kan umalahokan sa saindang lugar, madatong an armada kan datu sa maabot na kabilugan kan bulan. Kaiba kaini an siyam na baylana na mabisita sa tribu para iselebrar an kapangganahan. An selebrasyon madurar nin tolong aldaw, an enot iaatang sa Diyos kan Kabukidan na si Solon, an ikaduwa iaatang sa Diyos kan Tribu na si Ikosu, asin an ikatulo iaatang sa Diyosa kan Salog na si Luna. Anom na baylana an maopisyar kan kada selebrasyon asin sa huring banggi iseselebrar an kapangganahan sa katubigan kan salog.
Nagsibot an mga kasalihid kan datu sa pagkonstruhir kan Banal na Baroto na paggigibuhan kan ritwal. Nagtukad pa sa kabukidan an mga ini para hanapon an pitong poon nin kahoy na iyo sanang pwedeng gibuhon na parte kan baroto. Naggadan nin siyam na baka an mga kalalakihan asin an dugo pinadalihig sa siyam na dulay. An dugo iyo an gigibuhon pintura para digdi. An laman kan baka aasalon asin iyo sana an kakakanon kan mga nagigibo kan sasakyan.
Sa durasyon kan preparasyon, naglaom sana sa saiyang kuwarto an daraga. Dai pa panahon para siya magluwas. Pagdatong kan kabilugan nin bulan saka lang siya maluwas para magkarigos sa salog.
Naglipas an aldaw asin sarong aldaw na lang maabot na an armada kan datu. Sarong aldaw na man lang asin mapoon na an selebrasyon. Handa na an gabos na kakaipohanon sa selebrasyon. Nagaapaw an kakanon. Pinano nin masiramon na tuba an mga tapayan. Nagbuno nin sarong gatos may pitong orig. Nagguno nin mga hinog na prutas sa kaumahan. An Banal na Baroto tapos na asin nakaangkla sa pampang kan salog Luna.
Kinaagahan ngani nagabot an datu kaiba an saiyang armada asin an siyam na baylana. Dawa anong pakiulay kana ma dai nanggad nagluwas sa saiyang kuwarto an daraga. Sa tradisyon kan saiyang lahi, an daragang babae ang dapat nagiistimar kan bisita alagad dahil sa kasutilan na ini kan daraga, an ama asin an mga daman a lang an nagibo kan obligayon kaini.
Nagpadagos an selebrasyon. Sa enot na aldaw, sinubsuban an pitong puon nin balite para sa Diyos kan Kabukidan. Binalos kan diyos an pag-omaw. Nagpadara ini nin malipot na doros na nagpaogma sa mga taong nagseselebrar. Sa ikaduwang aldaw, nagkatay nin pitong manok asin an dugo pinadalihig sa bilog na banwaan para sa Diyos kan Tribu. Giraray, binalos kan diyos an pag-omaw. Nagpromesa ini nin marahay na ani sa masunod na bulan.
Duminatong an ikatolong aldaw. Pagsulnop kan saldang nagpuon an ritwal para kay Luna, an Diyosa kan Salog. Suminakay an siyam na baylana sa Banal na Baroto asin pinunan an pag-atang. Kaiba kan mga baylana an gabos na kababaihan sa banwa. An mga kalalakihan kaiba an datu nawalat sa pampang.
Luhay-luhay na luminuwas an bulan. Nahiling ini kan daraga gikan sa saiyang bintana. Luhay-luhay man na luminuwas ini asin pahikap na binagtas an dalan pasiring sa salog. Namansayan niya gikan sa harayo an nangyayaring pag-omaw. Alagad nagpadagos siya sa paglusong sa tubig. Luminadop siya asin sa irarom kan sirang kan bulan naglangoy na garo sira.
Dai pa nahahaloy kan nadangog niyang nagkakaribok sa may bandang pinaggigibuhan kan selebrasyon. Nasusulo daa an baroto! Asin yaon duman an siyam na baylana. Dali-dali an daragang naglangoy pasiring sa baroto habang marikas man na kinakakan kan kalayo an kahoy na sasakyan. Dai tataong maglangoy an siyam na baylana nin huli ta sinda gikan sa hararayong banwa kun sain mayo nin salog. Saro-saro isinalbar ni Felisa an mga baylana. An mga kalalakihan man kani-kaniyang isinalbar an saindang mga agom asin aking babae. Alagad, kan isasalbar niya an huring baylana, nahulog an nagbabagang kahoy kan baroto asin nadatugan an daraga.
An huring baylana naisalbar kan datu na nagbalik kuta para tabangan an saiyang aki. Alagad an daraga kaiba kan nagkakalayong baroto puminairarom na sa salog.
Napano nin kamunduan an mga tao orog nang gayo an ama kan daraga.
An mga baylana napano nin pag-urgolyo sa isog na ipinahiling kan daraga. Sinda nangadyi sa Diyosa kan Salog. Ipinadagos an ritwal.
Binalos man kan diyosa an pag-omaw. Uminuran nin makusog asin an kikilat na gikan sa langit tuminama sa salog. Nakakasilaw an liwanag na nagpano sa kasalugan. Kan mawara an liwanag, buminutwa sa tubig an sarong nilalang na mabarahibo, an buhok siring sa banggi, an mata siring sa bulan, an hiro siring sa kikilat. An nilalang naglangoy na garo sira pasiring sa pampang. Luhay-luhay ining naglakaw pasiring sa datu asin dinilaan an dapan kan lalaki.
Napaluhod an datu. Kinua an nilalang asin kinugos.
“Ini an sakuyang aking si Felisa!” nagluluhang sabi kaini.
Gikan sa salog buminutwa man an sarong babae.
“Ako si Luna. An diyosa kan salog. An nilalang na iyan daing iba kundi si Felisa. Nadangog ko an saindong pag-arang. Asin iyan kabalosan sa saindong pagtubod.” Luhay-luhay na naglubog sa katubigan an diyosa asin siring sa bula ini nawara.
An nilalang kan inot na panahon inaapod na Felisa alagad kan nagpasalin-salin, dahil siya gikan sa tribu nin Ikosiya, inapod siyang Ikosiya asin sa ngunyan inaapod na “ikos”.
An siyam na buhay kan ikos gikan sa siyam na baylanang saiyang iniligtas. An saiyang hiro gikan sa kikilat. Alagad naglipas man an panahon, an saiyang gawi na pagkarigos kun bilog lang an bulan dai nahali asin nagdanay hanggan sa ngunyan.
Mayo man patunay dai ikangangalas kun an babae aki nanggad nin sarong nimpa huli ta daing kabaing an gayon kaini. An lalawgon niya siring sa bulan na nagtataong liwanag sa madiklom na banggi, nilalaom mamansayan kan mga kalalakihan sa saindang tribu magin kan mga kalalakihan sa iba pang kataraid na mga banwa. An halabang buhok kaini siring sa mapungaw na panganoron na luhay-luhay minatamong sa maliwanag na bulan. Pag siya nagngingirit, nagluluwas an saiyang mga ngipon na siring sa perlas kaputi asin an kada taong nakakahiling kaini napapano nin kaogmahan siring sa kun an saldang minasirang. Apwera sa saiyang kagayunan, biniyayaan man nin orag sa paglangoy an daraga.
Alagad, may kakaibang gawi an daraga na ikinakamundo kan saiyang mga dama. Labi ining kasurupgon kun kaya dai ini nagluluwas sa saindang harong. Biniyayaan man nin kagayonan, bibihira lang an nagkakaigwa nin oportunidad na mahiling ini. Tinutundugan lang nin kakanon kan saiyang mga dama an daraga sa saiyang kuwarto. Nagluluwas sana ini kun ini makarigos. Asin kun makarigos man ini, banggi lang asin sa enot na kabilugan kan bulan.
An pagkasurupgon kan daraga dai nasasabotan kan saiyang mga kaiba sa harong. Pwede sigurong ini dahil sa kulang na atensyon na naitatao kan saiyang ama na si datu Sumangil. Sibot kaya ini sa pagpapahiwas kan saiyang nasasakupan. Bihira ining mag-istar sa saindang harong. Pirming nasa giyera kalaban an kun siisay-isay na sanang mga datu. Nagbubunga man an pakikipagsapalaran na ini kan datu. Sa totoo lang ngani, napabagsak kani an saro na naman na tribu sa harayong banwa sa balyo kan salog Luna.
Sabi kan umalahokan sa saindang lugar, madatong an armada kan datu sa maabot na kabilugan kan bulan. Kaiba kaini an siyam na baylana na mabisita sa tribu para iselebrar an kapangganahan. An selebrasyon madurar nin tolong aldaw, an enot iaatang sa Diyos kan Kabukidan na si Solon, an ikaduwa iaatang sa Diyos kan Tribu na si Ikosu, asin an ikatulo iaatang sa Diyosa kan Salog na si Luna. Anom na baylana an maopisyar kan kada selebrasyon asin sa huring banggi iseselebrar an kapangganahan sa katubigan kan salog.
Nagsibot an mga kasalihid kan datu sa pagkonstruhir kan Banal na Baroto na paggigibuhan kan ritwal. Nagtukad pa sa kabukidan an mga ini para hanapon an pitong poon nin kahoy na iyo sanang pwedeng gibuhon na parte kan baroto. Naggadan nin siyam na baka an mga kalalakihan asin an dugo pinadalihig sa siyam na dulay. An dugo iyo an gigibuhon pintura para digdi. An laman kan baka aasalon asin iyo sana an kakakanon kan mga nagigibo kan sasakyan.
Sa durasyon kan preparasyon, naglaom sana sa saiyang kuwarto an daraga. Dai pa panahon para siya magluwas. Pagdatong kan kabilugan nin bulan saka lang siya maluwas para magkarigos sa salog.
Naglipas an aldaw asin sarong aldaw na lang maabot na an armada kan datu. Sarong aldaw na man lang asin mapoon na an selebrasyon. Handa na an gabos na kakaipohanon sa selebrasyon. Nagaapaw an kakanon. Pinano nin masiramon na tuba an mga tapayan. Nagbuno nin sarong gatos may pitong orig. Nagguno nin mga hinog na prutas sa kaumahan. An Banal na Baroto tapos na asin nakaangkla sa pampang kan salog Luna.
Kinaagahan ngani nagabot an datu kaiba an saiyang armada asin an siyam na baylana. Dawa anong pakiulay kana ma dai nanggad nagluwas sa saiyang kuwarto an daraga. Sa tradisyon kan saiyang lahi, an daragang babae ang dapat nagiistimar kan bisita alagad dahil sa kasutilan na ini kan daraga, an ama asin an mga daman a lang an nagibo kan obligayon kaini.
Nagpadagos an selebrasyon. Sa enot na aldaw, sinubsuban an pitong puon nin balite para sa Diyos kan Kabukidan. Binalos kan diyos an pag-omaw. Nagpadara ini nin malipot na doros na nagpaogma sa mga taong nagseselebrar. Sa ikaduwang aldaw, nagkatay nin pitong manok asin an dugo pinadalihig sa bilog na banwaan para sa Diyos kan Tribu. Giraray, binalos kan diyos an pag-omaw. Nagpromesa ini nin marahay na ani sa masunod na bulan.
Duminatong an ikatolong aldaw. Pagsulnop kan saldang nagpuon an ritwal para kay Luna, an Diyosa kan Salog. Suminakay an siyam na baylana sa Banal na Baroto asin pinunan an pag-atang. Kaiba kan mga baylana an gabos na kababaihan sa banwa. An mga kalalakihan kaiba an datu nawalat sa pampang.
Luhay-luhay na luminuwas an bulan. Nahiling ini kan daraga gikan sa saiyang bintana. Luhay-luhay man na luminuwas ini asin pahikap na binagtas an dalan pasiring sa salog. Namansayan niya gikan sa harayo an nangyayaring pag-omaw. Alagad nagpadagos siya sa paglusong sa tubig. Luminadop siya asin sa irarom kan sirang kan bulan naglangoy na garo sira.
Dai pa nahahaloy kan nadangog niyang nagkakaribok sa may bandang pinaggigibuhan kan selebrasyon. Nasusulo daa an baroto! Asin yaon duman an siyam na baylana. Dali-dali an daragang naglangoy pasiring sa baroto habang marikas man na kinakakan kan kalayo an kahoy na sasakyan. Dai tataong maglangoy an siyam na baylana nin huli ta sinda gikan sa hararayong banwa kun sain mayo nin salog. Saro-saro isinalbar ni Felisa an mga baylana. An mga kalalakihan man kani-kaniyang isinalbar an saindang mga agom asin aking babae. Alagad, kan isasalbar niya an huring baylana, nahulog an nagbabagang kahoy kan baroto asin nadatugan an daraga.
An huring baylana naisalbar kan datu na nagbalik kuta para tabangan an saiyang aki. Alagad an daraga kaiba kan nagkakalayong baroto puminairarom na sa salog.
Napano nin kamunduan an mga tao orog nang gayo an ama kan daraga.
An mga baylana napano nin pag-urgolyo sa isog na ipinahiling kan daraga. Sinda nangadyi sa Diyosa kan Salog. Ipinadagos an ritwal.
Binalos man kan diyosa an pag-omaw. Uminuran nin makusog asin an kikilat na gikan sa langit tuminama sa salog. Nakakasilaw an liwanag na nagpano sa kasalugan. Kan mawara an liwanag, buminutwa sa tubig an sarong nilalang na mabarahibo, an buhok siring sa banggi, an mata siring sa bulan, an hiro siring sa kikilat. An nilalang naglangoy na garo sira pasiring sa pampang. Luhay-luhay ining naglakaw pasiring sa datu asin dinilaan an dapan kan lalaki.
Napaluhod an datu. Kinua an nilalang asin kinugos.
“Ini an sakuyang aking si Felisa!” nagluluhang sabi kaini.
Gikan sa salog buminutwa man an sarong babae.
“Ako si Luna. An diyosa kan salog. An nilalang na iyan daing iba kundi si Felisa. Nadangog ko an saindong pag-arang. Asin iyan kabalosan sa saindong pagtubod.” Luhay-luhay na naglubog sa katubigan an diyosa asin siring sa bula ini nawara.
An nilalang kan inot na panahon inaapod na Felisa alagad kan nagpasalin-salin, dahil siya gikan sa tribu nin Ikosiya, inapod siyang Ikosiya asin sa ngunyan inaapod na “ikos”.
An siyam na buhay kan ikos gikan sa siyam na baylanang saiyang iniligtas. An saiyang hiro gikan sa kikilat. Alagad naglipas man an panahon, an saiyang gawi na pagkarigos kun bilog lang an bulan dai nahali asin nagdanay hanggan sa ngunyan.
